In de vorige blog kon je lezen wat uitstelgedrag is en welke symptomen het heeft. Wil je die nog even terug lezen? Dat kan hier.
In deze blog gaan we kijken naar hoe de stress door onderprikkeling is opgebouwd. Je kunt het zien als een fles die steeds verder leegloopt als je onvoldoende wordt uitgedaagd. Hoe minder je wordt uitgedaagd, hoe hoger de druk is op je autonome zenuwstelsel. De stress neemt toe en je krijgt steeds minder gedaan.
Wat is de rol van de jeugd?
Jouw jeugd kan van grote invloed zijn op je onderprikkeling. Hoe ben jij opgevoed? Op welke manier stonden jouw ouders in het leven? Wat deed je juist wel en niet?
Misschien ben je wel opgevoed in een gezin die heel risicomijdend gedrag vertoonde. Veiligheid en zekerheid waren belangrijke waarden thuis. Je moest vooral niet teveel risico’s nemen, want dat zou alleen maar problemen veroorzaken.
Of waren je ouders heel erg van ‘hoe het hoort’? Je woont in een omgeving waar iedereen elkaar kent en waar het niet gewaardeerd werd als je ander gedrag vertoonde. Was het belangrijk om vooral niet te gek te doen en op te vallen. Waren je ouders bang dat er over jullie geroddeld zou worden?
Misschien deed je wel een sport die je eigenlijk helemaal niet leuk vond, maar omdat je ouders zeiden dat het echt wat voor jou was, jij niet durfde te stoppen?
Grote kans dat je veel te maken had met onderprikkeling, doordat je niet deed of mocht doen wat je eigenlijk wel graag wilde. Kinderen die daar mee te maken hebben gehad kunnen hier op verschillende manier mee om zijn gegaan.
Aanpassingsgedrag
Om geen problemen te krijgen thuis, ging jij je aanpassen. Je doet je best om te doen ‘zoals het hoort’ en goed gedrag te vertonen. Je krijgt veel complimenten en mensen zijn blij met je. Zolang je maar hard blijft werken om de meute tevreden te houden.
Naarmate je ouder wordt kan het dan lastiger zijn om te veranderen. Eigenlijk wil je wel veranderen, maar je durft niet. Je hebt zo vaak gedaan zoals het hoort, dat je het enorm moeilijk vindt om van het gebaande pad af te wijken.
Je bent onzeker, ervaart enorm veel problemen met het maken van keuzes en hebt de neiging om te kijken wat een ander doet.
Door je eigen angst voor het nieuwe, ga je niets doen van wat je eigenlijk wel graag zou willen. Hiermee zorg je zelf dat jij je onderprikkeling in stand houdt.
Recalcitrant gedrag
Je kont in de krib gooien, moeilijk doen bij de meest simpele vragen of je bewust afzetten tegen je omgeving. Dit was vaak mijn manier om om te gaan met de onderprikkeling: Recalcitrant gedrag.
Je wil je, onbewust, graag afzetten tegen je omgeving omdat je merkt dat je het anders wil doen dan je omgeving. Dit gedrag wordt niet gewaardeerd, waardoor je veel afkeurende reacties krijgt. Dit heeft ongemerkt steeds meer invloed op je zelfvertrouwen.
Prestatiegedrag
Nog harder gaan lopen en harder werken. Elke keer 2 stappen extra zetten. Je overvraagt jezelf constant. Alles om er maar voor te zorgen dat je kan laten zien dat je iets hebt bereikt en erbij hoort.
Het zorgt ervoor dat je langzaamaan perfectionistisch wordt, je compleet aanpast aan de omgeving en de omgeving is tevreden met je. Maar van binnen heb je geen idee wie je eigenlijk bent en ben je er ook niet blij mee. Jouw prestaties zijn wie jij bent. Je ontleent je identiteit hieraan.
Fantasie en dromerig gedrag
Je krijgt stimulatie van de omgeving, je voelt geen motivatie of uitdaging. Dit kan er voorzorgen dat je langzaamaan steeds minder geprikkeld wordt. Om toch prikkels te ervaren leef je steeds meer in je binnenwereld en creëer je hele droomwerelden.
Deze interne prikkels kunnen ervoor zorgen dat je wel die intense ervaring ervaart, maar dat er niks uit je handen komt. Alles speelt zich af in je eigen binnenwereld.
Langetermijnonderprikkeling
Zoals het woord al aangeeft, gaat deze onderprikkeling over de lange termijn. Je bent al een jaar of misschien zelfs jaren onderprikkeld. Het werk wat je hebt geeft geen uitdaging en is heel eentonig, je zit vast in een langzaam voortkabbelende relatie of je hebt een weinig uitdagend sociaal leven.
Het is er met de tijd langzaamaan ingeslopen zonder dat je het door hebt en voordat je het weet ben je weer een aantal maanden verder.
Er wordt geen beroep gedaan op je creatieve talent of je moet netjes in tussen de lijntjes kleuren. Dit frustreert je, maar je ligt als een geslagen bokser in de hoek en komt niet meer in actie.
Je studie past niet bij jou en je verlangens, je hart gaat er niet sneller van kloppen. Je voelt bij bijna alle studiestof weerstand en vraag jij je af waarom je dit moet leren. Er komt steeds minder uit je handen, doet overal steeds langer over en komt steeds vaker in tijdsnood en problemen. En toch blijf je zitten, omdat je niet beter weet. Of durft.
Misschien zit je in vriendschappen die je al je hele leven hebt, maar waar je geen energie meer uit haalt. Het voelt als een verplicht nummertje. Misschien gebruik je zelfs (overmatig) drank en/of drugs om je vriendschappen leuk en uitdagend te houden.
Het contact met je partner voelt aan als een broer-zus relatie. Daar is op zich niks mis mee, maar je doet niks meer samen. Je verrast elkaar niet meer en er zijn geen spontane uitstapjes. Je weet geen eens meer wanneer je voor het laatst een cadeautje voor hem of haar hebt meegebracht.
Je blijft zitten waar je zit
Het kan zijn dat je in één of meerdere van deze situaties blijft zitten omdat je denkt dat je het niet waard bent. Ik heb jaren banen gehad die ver onder mijn kunnen lagen, maar ik was zo onzeker over mijn kunnen en ik dacht dat niemand op mij zat te wachten. Hierdoor bleef ik zitten waar ik zat, met alle gevolgen van dien.
Misschien ben jij wel zo druk met het zorgen voor anderen, gaat al je aandacht uit naar de mensen om je heen, dat je geen tijd neemt voor jezelf en de dingen die jij leuk vindt. Je weet stiekem al heel lang dat je wil proberen te kitesurfen, maar doordat je te ‘druk’ bent, kom je hier niet aan toe. Je stelt veel dingen uit die jij eigenlijk wel wil doen.
Langetermijnonderprikkeling kan dus gevaarlijk. Wanneer jij structureel onderprikkeld bent, kan dit zorgen voor een bore-out of depressies. Het dus belangrijk om tijdig wat aan je onderprikkeling te doen. Ik zal later nog in gaan op wat je zelf kan doen aan onderprikkeling.
Tijdelijke onderprikkeling
Dit lijkt om langetermijnonderprikkeling, maar is kortstondiger. Het duurt vaak een aantal maanden. Deze tijdelijke onderprikkeling kan zich ook op alle vlakken van je leven bevinden.
Het kan komen doordat je denkt dat je een bepaalde opdracht moet uitvoeren, omdat je het gevoel hebt dat het jouw verantwoording is. Iemand heeft je gevraagd een taak uit te voeren, en omdat je geen nee durft te zeggen, pak je de opdracht op.
Deze opdracht geeft je weinig uitdaging en haalt er geen energie uit. Het is een repeterende taak en dat zorgt ervoor dat je snel uitgekeken bent.
Aangezien jij het lastig vindt om een ander teleur te stellen, en je andermans behoeftes boven die van jouw stelt, hou je zelfstandig de onderprikkeling en de daarbijhorende stress in stand. Zorg dus dat je vaker nee zegt. En wanneer je dit niet durft, dat je dit gaat leren. Het zal je een hoop stress en ellende bespaart blijven in de toekomst.
Kortetermijn onderprikkeling
Je bent veel bezig met to-do-lijsten en denkt constant na over wat je allemaal nog moet doen in de toekomst. Je hebt te weinig afwisselende activiteiten en doet niet genoeg leuke dingen na werk of in het weekend.
Je mist intense gevoelservaringen, waardoor je niet het idee hebt dat je leeft. Voordat je het weet is de dag alweer voorbij en heb je geen idee wat je nou eigenlijk gedaan hebt. Het enige wat je ziet is dat je to-do-lijst weer niet af is. Morgen start je weer opnieuw.
Die to-do-lijsten zijn enorm hip tegenwoordig, maar zijn funest om in het hier en nu te leven. Je bent constant bezig met wat je allemaal in de toekomst nog moet doen, dat je niet goed meer kunt aanvullen wat je nu nodig hebt.
Het is gevaarlijk als je teveel moet, het zorgt ervoor dat jij je enthousiasme verliest en het geeft het gevoel je dat wordt geleefd. Dit zorgt ervoor dat je geneigd bent steeds meer uit te stellen.
Dagelijkse onderprikkeling
Kortdurende onderprikkeling loopt zo over in dagelijkse onderprikkeling. Denk hierbij aan alle dagelijkse moetjes. Elke dag dezelfde rit naar je werk of constante dezelfde collega’s om je heen. Er gebeurd weinig spontaans of onverwachts gedurende de dag.
In de volgende blog vertel ik je meer over het gevaar van teveel onderprikkeling: De bore-out!
Ter inspiratie van deze blog heb ik gebruik gemaakt van het boek ‘Prikkels bijten niet’ van Saskia Klaaysen. Dit boek is met recht een aanrader voor mensen die hooggevoelig zijn en snel last hebben van onder- en overprikkeling. Klik hier om hem aan te schaffen!
