Ja, zometeen! Dat kan morgen ook nog wel. Doe ik zo. Daar heb ik nu even echt geen zin in. Zinnetjes die ik veel heb gebruikt in mijn leven en garant stonden voor uitstelgedrag. Op de lagere school maakt ik ’s ochtends in bed nog mijn huiswerk, als ik al huiswerk maakte. Op de middelbare begon ik steevast te laat met leren en op het HBO was ik koning herkansing. Mijn hele schoolleven stond bol van uitstelgedrag. Zelfs voor het maken van deze blogs had ik te maken met uitstelgedrag.
Koning uitstel
En niet alleen mijn schoolcarrière, ook privé stelde ik veel uit. Mijn kamer opruimen deed ik liever niet, de vaatwasser liet ik met liefde staan en de hond deed zijn behoefte met enige regelmaat in de gang als mijn ouders niet thuis waren. Uitstellen, uitstellen en nog eens uitstellen. Ik leek er wel voor geboren. Hoe vaker ik uitstelde, hoe meer ik mij er voor ging schamen. Mijn zelfvertrouwen daalde en dat zorgde dat ik nog meer ging uitstellen. Mijn gezondheid, mijn toekomstplannen, mijn dromen. Alles stelde ik uit. Vaak onder het mom van ‘ik weet niet wat ik wil’ of ‘ik heb er geen zin in’.
Nu ik mijn eigen coachpraktijk heb, zie ik veel van ditzelfde soort verhalen. Hoe kan dat? Waarom lijkt het dat mensen met ADD/ADHD meer last hebben van uitstelgedrag dan andere mensen? Lijkt dit maar of zo is hier een reden voor? In de volgende blogs zal ik dieper in gaan op de factoren die een rol spelen bij uitstelgedrag, hoe je aan de slag kunt met die factoren en hoe je er voor kan zorgen dat je gedrag op een effectieve manier kan veranderen.
Wat is uitstelgedrag nu eigenlijk?
Om dat te achterhalen gaan we eerst kijken naar wat uitstelgedrag nou eigenlijk is: Het niet doen van wat je eigenlijk moet of zou willen doen. En ik wil daarbij gelijk één misverstand uit de wereld helpen. Uitstellen is over het algemeen GEEN lui- of laksheid. Zeker niet wanneer je het eigenlijk wel wil, maar dat het je niet lukt. Eigenlijk speelt er zich een innerlijke strijd af in jou. Twee stemmetjes die met elkaar in de clinch liggen. Je hebt angst voor confronterende emoties. In deze en volgende artikelen zal ik hier verder op in gaan.
De rol van onze hersenen
Hoe komt het uitstelgedrag eigenlijk tot stand? Uitstelgedrag komt voort uit een samenwerking tussen het limbische systeem en de prefrontale cortex. Het limbisch systeem is de oorsprong van genot en angst, beloning en opwinding. Het wordt geprikkeld door directe zintuigelijke waarnemingen zoals horen, zien en voelen. Hierdoor is er een toename in het impulsieve gedrag en leef je meer in het nu. Je reageert impulsief op een gedachte of gevoel.
De prefrontale cortex is verantwoordelijk voor onder andere de executieve functies zoals planning, het aanbrengen van structuur, het nemen van besluiten en het beheersen van emoties. Dit gedeelte van de hersenen is bij mensen met ADHD/ADD vaak minder ontwikkeld. Wanneer het limbisch systeem de lange termijn planning van de prefrontale cortex dwarsboomt, spreken we van uitstelgedrag. Met andere woorden, als je impulsieve idee de voorrang krijgt op het verstandige idee.
Uitstelgedrag in onze samenleving
Uiteraard hoeft een keer uitstellen geen enkel probleem te zijn. 95% van de mensheid stelt wel eens uit. In de jaren ’70 had 5% van de mensen last van chronisch uitstelgedrag, inmiddels is dit al 20%. Dit komt mede doordat er steeds meer afleiding aanwezig is in de maatschappij. Zie bijvoorbeeld onze telefoons. Check bijvoorbeeld eens je schermtijd van vandaag. Op hoeveel tijd zit jij al? Wees eens eerlijk, dat is best veel, hé?
Uitstellen op alle vlakken
Het uitstellen kan grote gevolgen hebben voor één of meerdere vlakken in je leven. Zo stellen mensen uit op het gebied van hun gezondheid, carrière, persoonlijke ontwikkeling, relaties, beweging, vriendschappen en op vele andere vlakken. Wil je altijd al die wereldreis maken, maar denk je dat je er niet voor gemaakt bent? Wil je eigenlijk aan je conditie werken, maar kijk je toch liever die Netflix serie? Wil je eigenlijk al heel lang contact opnemen met die oude vriend, maar blijf je dit op een onverklaarbare reden maar uitstellen? Heb je een project op het werk dat nu echt af moet, maar wacht je weer tot het allerlaatste moment?
De deadline
Mensen gebruiken vaak het excuus dat ze onder druk van de deadline beter presteren. Ze stellen dan net zolang uit totdat de deadline nadert en onder die hoge druk lijkt er dan ineens magie te ontstaan. Schijn bedriegt, dit is niet waar. Het klopt dat de deadline voor bepaalde stofjes zorgt, waardoor je makkelijker in actie komt. Echter ben je er ook pas op het laatste moment mee aan de slag gegaan, waardoor je inzichten dan relatief zwak en gering zijn met mensen die eerder zijn begonnen. Je hebt je creativiteit niet optimaal kunnen benutten door het tijdgebrek en goede ideeën kunnen het beste groeien in een goede voorbereiding.
‘Maar ik werk veel efficiënter als de deadline nadert’, hoor ik je nu denken. Het kan inderdaad zijn dat je je taak gedaan krijgt. Maar hoe kun je nu efficiënter werken wanneer je later begint? Dat zou betekenen dat wanneer je vandaag en morgen aan het werk zou gaan, het je minder zou opleveren dan alleen morgen aan het werk te gaan. Dit klopt niet natuurlijk niet. Daarnaast leeft het je onnodig veel stress op. Je houdt jezelf dus voor de gek.
We weten over het algemeen allemaal dat uitstelgedrag niet werkt. Maar toch doen we het elke keer weer. Hoe kan dat? Mensen stellen vaak uit als ze de taak:
- Te moeilijk vinden
- Te onoverzichtelijk vinden
- Niet uitdagend genoeg vinden
- Niet leuk vinden
- Eng vinden
Om actie te kunnen ondernemen is het handig om eerst te weten wat de factoren zijn die de kans op uitstelgedrag vergroten. We onderscheiden een viertal onderdelen:
- Vertrouwen
- Waarde
- Tijd
- Impulsiviteit
Wil jij alvast een kickstart maken met uitstelgedrag? Download dan hier de masterclass over uitstelgedrag of het e-book met 52 tips! Of schaf het boek ‘Uitstelgedrag’ van Piers Steel aan.
In de volgende blog gaan we dieper in op deze 4 factoren. Wat houden deze factoren precies in? Lees snel verder!
